Paleontoloji Eğitimi Üzerine Düşünceler

Prof.Dr.Sefer ÖRÇEN
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Mühendislik - Mimarlık Fakültesi
Jeoloji Mühendisliği Bölümü
65080 Zeve Kampusü, VAN
E-mail: sorcen@yyu.edu.tr

DOĞA VE YERKÜRE BİLİNCİNİN OLUŞUMU

Doğa Bilimleri

Modern Teknoloji

· Dünya kaynaklarının büyük boyutta sömürülmesini teşvik
· Kirlilik ve Çevresel sorunlar

BİLİM’in bu unsurlardaki rolü

Bilim adamlarının uyarıları

ÇELİŞKİ

Bilim – Problem ve Çözümün parçası

Bilim -- Yerküreye anlama ve sömürü çabalarına katkı

Sorunların bir yumak oluşturması bilimin özellikle Rönesans ve Reform süreçleri ve de Sanayi Devrimi süreçleriyle 20. yüzyıla gelindiğinde bilimin özelleşmesi

JEOLOJİ—1800’lü yıllar

Darwin’in ilk araştırmaları—Jeoloji ve Evrim Biyolojisi

Bilim Tarihçilerinin Bakışı
Bilim ve Din arasındaki Savaş Olgusu

Doğabilim Tarihçisinin Karşılaştığı Problemleri Anlatması

Yaklaşım: Bilim ve Değişen Kültürel Değerler arasındaki ilişkinin ortaya konulması

Erken Dönem Bilimleri----Fizik, Kimya, Matematik
Metodolojik Yaklaşımlar

Biyoloji ve Jeoloji

Gözlem – Deney -Yorumlama

Doğa Tarihinden Biyoloji ve Jeolojiye Geçiş

Bugün gelinen nokta

Modern bilimin kültürel çevresinde içinde oluşan en önemli gelişme

Doğanın şu anda yapısını belirleyen bir tarihin olması gerçeği

· Evrim teorisi—türler çevreleri tarafından şekillenirler,
· Doğa devamlı değişir,
· Uyum sağlayamayan türler her zaman soylarının tükenmesiyle karşı karşıya kalır .

YERKÜRENİN OLUŞUMU

· Bilimsel yaklaşım – Güneş Sistemi – Yerküre,
· Felsefi ve dini gelenekler – Yaradılış teorisi.

Bilim adamı olarak yerküreyi algılayabilmek, içinde yetişmiş olunan kültüre bağlı olarak farklılıklar göstermektedir.

EĞİTİM SİSTEMİ ve YERKÜREYİ ALGILAYABİLMEK

Saptamalar

· Cumhuriyetimizin kuruluşundan 1950’li yıllarına kadar Gözlem-Deney-Yorum’a dayalı pozitif bilimsel gelişim – doğayı anlayabilmek yolunda her şeye rağmen büyük atılım,

· 1950’den günümüze geleneksel eğitim ağırlıklı ve yer yer egemen yaradılış teorisi eksenli ve aynı teoriyi benimseyen Türkiye dışı ülkelerdeki çevrelerle eklemlenen bir yapı (özellikle ABD ve vb.),

· İlk-Orte ve Lise eğitiminde doğa bilimlerine üstünkörü bakış, müfredatlarda sınırlı coğrafi bilgiler odaklanan temel düşünce yaradılış teorisi,

· Üniversiteye gelen öğrenciler içinde özellikle jeoloji ve biyoloji eğitiminde yerkürenin oluşumunu algılayabilme güçlükleri, ilk yaşamın ortaya çıkışını anlayabilme ve kabul edebilme konusunda korkunç bir hezeyan ve Doğu Anadolu kökenli öğrenci kompozisyonunda yerkürenin milyarlarca yıllık tarihine yaklaşım konusunda direnç,

· Jeoloji Mühendisliği tercihlerini yaklaşık olarak 5-20 arasında yapanlar arasında Jeoloji terimini ilk defa duyanlarla karşılaşıldı.


DEĞERLENDİRME VE YÖNTEM

Öncelikle Stratigrafi İlkeleri – Jeolojik Zaman – Paleontoloji ekseninde yönlendirme gerekli.

· Tekrar tekrar anlatım,
· Verilen kaynakların okunması,
· Sahada birebir fosillere dayalı anlatım ve gözlemlerle zamanda ve mekanda değişim olgusunun, evrim fikrinin geliştirilmesi,
· Tartışma ortamının yaratılması ve yorumlamalar,

SONUÇ

2. sınıf öğrenci sayısında % 20’lik bir fire, bölümden ayrılma yeniden sınava girip başka bir bölüme geçiş. Ayrılan öğrenciler arasında büyük bir bölümünde bilinçli olarak yönlendirilmiş yerbilimleri ile örtüşmeyen dine dayalı siyasi odaklı bir düşünce yapılanması söz konusudur.

Geri kalan % 80 lik öğrenci kompozisyonu içinde %50’lik dilimin yerbilimleri ile ilişkili olarak kendilerine yanlış bilgiler verildiği ve bu durum içinde öğrendiklerinin şaşırtıcı olduğunu kabul ediş ve gittikçe artan ivme ile öğrenmeye karşı yeni heves ve aydınlanma içinde değişim ve yönelim (by-pass).

PALEONTOLOJİ EĞİTİMİ

Fosillere ilginin arttırılması……

1.Kişisel koleksiyon,
2. Anlatılan ve görülen fosillerin fotoğraflanması,
3. Çizerek öğrenme,
4.Öğrenilenlerin aktarılması.

Paleontoloji eğitim ve öğrenimiyle fosillere olan ilginin artması, popüler olarak insanlar arasında Dinozorlar vb. gibi geçmiş jeolojik zamanlarda yaşamış ve nesli tükenmiş canlılara gösterilen ilgi ki, bu durum daha çok ilkokul öğrencilerinin ilgisini çekmektedir.


ÖNERİ

Jeoloji Mühendisliği Bölümü öğretim elemanları tarafından oluşturulacak bir proje ile Yerkürenin oluşumu ve günümüze kadar geçirdiği evreler, İlk canlı ve Canlılar Alemininin jeolojik zamanlar boyunca gelişimi ve evrimi, Volkanlar, Depremler, vb. temel konuların okullarda konferans ve Fen Bilgisi derslerinde tüm il ve ilçe ilkokullarda olabildiğince yaygın bir şekilde anlatılması çok yararlı olacaktır. Özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu yörelerinde böyle bir eğitime gereksinme vardır.

Herşeye rağmen uygun bir anlatımla Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki öğretmenlerimize bu bilgiler aktarılabilir ve onlardan da yardım talep edilebilir.

Çocuk yaşta oluşturulacak olan yer kültürü bilinci, ilerideki üniversite yaşamında jeoloji mühendisliği bölümünü seçmede, ilgili olduğu ve benimsediği bir yaklaşımı getirecektir. Bu ilk aşamadan geçen üniversite lisans öğrencisi durumundaki gençler, hem sorgulayıcı olacaklar hem de neden-sonuç ilişkisi içinde yorumlamalara gidebileceklerdir.

Yukarıdaki yaklaşım ile medyanın da belgeseller yoluyla etkilemesiyle, Üniversitede jeoloji eğitimi ile birlikte öğrencilerin fosil koleksiyonlarını oluşturma, onların ilk ortaya çıkışlarına ilişkili fikir yürütme, yaşadıkları ortamları algılama ve jeolojik yaşlarını öğrenme istekleri oluşacaktır. Bu oluşumda en önemli etken, saha çalışmaları ile fosilleri yerinde inceleme olacaktır. Bu işi iyice pekiştirme, onların yayılımlarını düşeyde ve yatayda deneştirme yoluyla olacaktır.

Jeoloji mühendisliği bölümlerinin ortaklaşa oluşturacakları fosil provenslerinde yapılacak uygulamalı jeotraversler ile yer kültürünün paleontoloji eşiği aşılacaktır. Bu aşamada, öncelikle yerküre ve doğa ile ilgili sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarında bir yer edinilerek, üniversite öncülüğünde yada diğer kuruluşlarıyla ortaklaşa yöresel yerküre kültürü gezileri düzenlenerek, gözlem – tanımlama – yorum ekseninde toplum içinde sağlıklı ve bilimsel düşünebilme yetisi aşılanacaktır.

Ülkemizdeki tüm Jeoloji Mühendisliği Bölümlerinin katılımıyla sanal bir Paleontoloji Müzesinin oluşturulmasına hemen başlanılmalıdır.


GEREKSİNİMLER

Ancak üniversitelerimizin jeoloji mühendisliği bölümlerinde lisans düzeyinde verilmekte olan paleontoloji dersi ve uygulamaları, bazı bölümlerde oldukça sınırlandırılmış durumdadır. Bilimsel düşünebilme için oldukça önemli bir düzeyde değer biçtiğimiz paleontoloji eğitimi, jeoloji bölümlerinde seçmeli ders programlarında konulacak yeni dersler ile desteklenmelidir. Fosillere ilişkin hazırlanacak ortak kitap, doküman ve koleksiyonlar halkın düzeyine inecek bir şekilde yapılandırılmalı, bunların halk tarafından en kolay ve ucuz biçimde edinmeleri sağlanmalıdır.